Na początku XIX wieku w Nowej Zelandii rozwinął się opłakany handel między rdzenną ludnością Maorysów a kupcami europejskimi.
Mieszkańcy Zachodu dostarczali wyspiarzom broń palną, a w zamian Maorysi dostarczali angielskim kupcom odcięte i wysuszone głowy zmarłych Maorysów, z wytatuowanymi na skórze pięknymi wzorami. Te głowy są znane jako mokomokai i są cennym artefaktem Maorysów.
Kolekcja Mokomokai brytyjskiego oficera Horatio Gordona Robleya. Zdjęcie: Wikimedia
Tatuaże na twarzy, znane jako moko, były kiedyś bardzo popularne wśród Maorysów. W przeciwieństwie do nowoczesnych tatuaży były czymś więcej niż tylko ozdobą ciała. Tatuaże były misternie związane z życiem społecznym, politycznym i religijnym Maorysów. Oznaczały wysoki status i rangę, a ich projekt często zawierał informacje o rodowodzie, plemieniu, zawodzie, randze i wyczynach danej osoby. Otrzymanie moko stanowiło ważny kamień milowy w życiu i często wyznaczało rytuały przejścia, takie jak dojrzewanie.
Kiedy umierał ktoś z moko, często zachowywano głowę. Najpierw usunięto mózg i oczy, a otwory uszczelniono włóknem lnianym i gumą. Głowę następnie gotowano lub gotowano na parze, po czym wędzono w otwartym ogniu i suszono na słońcu przez kilka dni. Następnie potraktowano go olejem z rekina. Zachowane głowy, czyli mokomokai, stały się cenionymi skarbami rodziny i wynoszone tylko na specjalne okazje.
Maorysi brali także głowy wrogich wodzów zabitych w bitwach jako trofea wojenne i zamieniali je w mokomokai. Głowy te odgrywały ważną rolę w rytuałach i ceremoniach związanych z wojną i pokojem. Byli ważni w negocjacjach dyplomatycznych między walczącymi plemionami, a zwrot i wymiana mokomokai była niezbędnym warunkiem pokoju.
Tatuaż twarzy wodza Maorysów Tuterei Karewy. Zdjęcie: Wikimedia
Tatuaże Moko na twarzy wodza Maorysów Tāmati Wāka Nene. Zdjęcie: Wikimedia
Tatuaże Moko na twarzy wodza Maorysów Tomiki Te Mutu. Zdjęcie: Wikimedia
W 1770 roku, kiedy HMB Endeavourdowodzony przez Jamesa Cooka był w Nowej Zelandii, jego botanik Joseph Banks natknął się na starszego Maorysa na czółnie z trzema głowami na pokładzie. Banks naciskał na starca, aby rozstał się z głowami, ale mężczyzna zawahał się, po czym Banks zagroził, że anuluje wymianę, po którą przyszedł starzec, chyba że będzie chciał sprzedać swoje głowy. Nie mając wyboru, Maorys został zmuszony do sprzedania głowy 14-letniego nastolatka w zamian za parę bielizny. To był pierwszy raz, kiedy mokomokai znalazł się w posiadaniu Europejczyka i bez wątpienia odcięta głowa musiała wzbudzić wielkie zainteresowanie, kiedy została przywieziona z powrotem do Anglii. Z biegiem lat Maorysi sprzedawali więcej mokomokai, a te wytatuowane głowy były sprzedawane jako osobliwości, dzieła sztuki i okazy muzealne, które osiągały wysokie ceny w Europie i Ameryce.
Jednym z najcenniejszych przedmiotów w handlu wymiennym stał się muszkiet. Wojna zawsze była częścią tradycyjnego życia Maorysów, ale wprowadzenie broni zmieniło jej charakter. Plemiona, które zdobyły broń, zyskały ogromną przewagę nad swoimi sąsiadami, co zmusiło inne plemiona w regionie do zdobycia broni do obrony i wykorzystały wszelkie środki, aby ją zdobyć.
Początkowo Maorysi handlowali lnem, ziemniakami, niewolnicami i wytatuowanymi głowami na broń i amunicję. Jednak wraz ze wzrostem popytu na wytatuowane głowy inne przedmioty handlowe uznano za mniej wartościowe. Na przykład zakup jednego muszkietu kosztował dwie tony lnu. Ale to samo można uzyskać, wymieniając tylko dwie głowy.
Głowa mokomokai, która została zwrócona do Nowej Zelandii.
Kiedy Maorysi zostali wciągnięci w wyścig zbrojeń, popadli w desperację. Wytatuowali swoich niewolników i więźniów, zanim ścięli im głowy i sprzedali te głowy. Czasami ludzie byli tatuowani po śmierci.
Broń, która została wprowadzona do Nowej Zelandii w zamian za wytatuowane głowy, miała niszczycielskie skutki, z krwawymi międzyplemiennymi wojnami muszkietowymi, które doprowadziły do śmierci od 20 000 do 40 000 ludzi i zniewolenia dziesiątek tysięcy Maorysów.
W 1831 roku gubernator Nowej Południowej Walii wydał proklamację zakazującą dalszego handlu głowami z Nowej Zelandii, aw latach trzydziestych XIX wieku popyt na broń palną zmalał, ponieważ każda ocalała grupa była w pełni uzbrojona. W 1840 roku podpisano traktat Waitangi i Nowa Zelandia stała się kolonią brytyjską. Do tego czasu handel eksportowy mokomokai praktycznie się zakończył. Maorysi przestali też zachowywać głowy swoich krewnych i przyjaciół z szacunku, a także z obawy, że głowy te zostaną skradzione z powodu ogólnego popytu na mokomokai. Praktyka samego Moko zaczęła podupadać. Jak wyjaśnia wielebny G. Woods: „Po pierwsze, dobrze wytatuowany mężczyzna nie był bezpieczny przez godzinę, chyba że był wielkim wodzem, ponieważ w każdej chwili mógł być obserwowany, dopóki nie stracił czujności i nie został powalony. i zabity, a jego głowę sprzedano handlarzom”
Mimo zakazu handlu wytatuowanymi głowami sprzedawano jeszcze przez kilka lat. Szacuje się, że setki tych głów kupiono i sprzedano w Europie i Ameryce w szczytowych latach handlu mokomokai od 1820 do 1831 roku. Niektóre zostały repatriowane do Nowej Zelandii, ale wiele pozostaje w muzeach i kolekcjach prywatnych.
Referencje (opinie):
# Palmer i Tano, „Mokomokai: komercjalizacja i desakralizacja”, Research Gate
# „Handel zachowanymi głowami Maorysów”, Stuff.co.nz
Dodał: Chris
Zródła:amusingplanet.com, en.wikipedia.org
